Halina Lichocka opublikowała niedawno w Studia Historiae Scientiarum w dziale “Nauka ponad granicami” artykuł badawczy w języku polskim pt. „Vestium i Ruthenium na tle historii chemii”.
W tej wiadomości naszego bloga Halina Lichocka szkicuje najważniejsze osiągnięcia swoich badań.
HL:
Historia nauki zna wiele przykładów sporów o uznanie pierwszeństwa odkrycia. Rozstrzygnięcia tych sporów, chociaż nie zawsze właściwe i nie zawsze naukowo zweryfikowane, funkcjonują później w literaturze jako trudny do podważenia pewnik. Ilustracją tego jest ruten – pierwiastek wyodrębniony z surowej platyny w 1844 r. przez Karla E. Clausa. Czy był to ten sam pierwiastek, którego obecność w surowej platynie odkrył niemal 40 lat wcześniej Jędrzej Śniadecki?
Surowa platyna, w której obok kilku metalicznych domieszek brytyjscy badacze – Smithson Tennant (1761–1815) oraz William Hyde Wollaston (1766–1828) w ciągu zaledwie dwóch lat (1803–1804) odkryli jeszcze cztery nowe pierwiastki, zbliżone właściwościami do platyny (iryd, osm, pallad i rod) fascynowała wielu chemików. Śniadecki – profesor chemii w Uniwersytecie Wileńskim – był jednym z nich. Kilkakrotnie powtarzał doświadczenia brytyjskich chemików i w rezultacie otrzymywał sól, której właściwości różniły się od soli poznanych wcześniej metali. Był pewien, że w platynowym minerale odkrył nowy, podobny do platyny pierwiastek. Nadał mu nazwę Vestium.
O swoim odkryciu powiadomił Akademię Nauk w Paryżu, ale nie zostało ono tam uznane.
Dwadzieścia lat później do analizy surowej platyny przystąpił Gottfried Wilhelm Osann (1796–1866) profesor chemii i farmacji na uniwersytecie w Dorpacie. Twierdził, że otrzymał sole aż trzech nowych pierwiastków, lecz zrezygnował z ogłoszenia swoich wyników. Powodem było ich zakwestionowanie przez wybitnego szwedzkiego chemika – J. J. Berzeliusa. Było to w 1828 r.
Przez następne kilkanaście lat sądzono, że w przyrodzie występuje tylko pięć metali o wspólnych z platyną właściwościach: platyna, pallad, osm, rod, iryd. Odkrycie szóstego zostało uznane dopiero w 1844 r. Karl E. Claus wyizolował z próbki surowej platyny nowy pierwiastek w postaci metalicznej i nadał mu nazwę Ruthenium.
A co ze Śniadeckim? Dawno już nie żył, a świat naukowy o nim nie pamiętał. Zagadka pierwszeństwa odkrycia już dziś nie do rozwiązania, podobnie jak wiele innych. W jednym wszelako Jędrzej Śniadecki jako pierwszy miał rację: platynowców jest sześć!
Odsyłam do lektury tekstu artykułu:
Halina Lichocka, Vestium i Ruthenium na tle historii chemii
