Enrique Wulff opublikował niedawno w Studia Historiae Scientiarum w dziale „Nauka bez granic” artykuł badawczy w języku angielskim pt. „Stan rywalizacji: priorytetowe znaczenie biosyntezy prekursora kalcytoniny i zniekształcenia pojęciowe”.
W tej wiadomości naszego bloga Enrique Wulff szkicuje treść swojego artykułu.
EW:
W artykule pokazuję w jaki sposób można na nowo podejść do historii badań kalcytoniny w Ameryce Północnej i Europie oraz jak uwspółcześnić ją, nawiązując do tematu nauki jako narzędzia władzy.
Czynię to, porównując odmienność doświadczeń osób zmuszonych do opuszczenia faszystowskiej Hiszpanii i tych, które skorzystały na pozostaniu w kraju pod władzą tego reżimu.
Skupiam się na dwóch badaczach:
- Fernándezie Nonídezie, anatomie zwierzęcym, który wyemigrował do USA i był związany z Uniwersytetem Cornell w Ithaca w Nowym Jorku;
- Rodriguezie Candeli, zatrudnionym na stanowisku adiunkta fizjologii (w madryckiej szkole medycyny uniwersyteckiej), po tym jak Severo Ochoa został wygnany z kraju (późniejszy laureat Nagrody Nobla z fizjologii lub medycyny wspólnie z Arthurem Kornbergiem w 1959 r.).
Ich badania nad kalcytoniną rozpoczęły się odpowiednio w 1930 i 1932 r. i trwały odpowiednio do 1933 i 1975 r.
Na przykładzie tych dwóch badaczy w artykule zgłębiam i ilustruję dostęp faszystowskich naukowców do świata nauki i polityki, porównuję dwie strategie w badaniach eksperymentalnych i umiejętności klinicystów. Efektem jest syntetyczne ujęcie, które konfrontuje styl badań i dokonania tych badaczy, funkcjonujących w różnych przestrzeniach geograficzno-społeczno-politycznych.
Opisuję, jak to się stało, że gdy ukazała się pośmiertnie publikacja Santiago Ramóna y Cajala (1934) (Laureata, wspólnie z Camillo Golgim, Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1906 r. za badania nad strukturą systemu nerwowego, Nonídez, wykładowca anatomii na Uniwersytecie Cornella, został ostatecznie uznany za pierwszego badacza, który odkrył, iż komórki parafolikularne w tarczycy wydzielają kalcytoninę, mimo że faktyczne uznanie odkrycia prekursora kalcytoniny musiało czekać aż do 1975 r. na wyniki ostatecznych badań przeprowadzonych w Madrycie przez Candelę. Nauka postrzegana jako narzędzie władzy różniła się bowiem odpowiednio w tych dwóch wspomnianych przestrzeniach geograficzno-społeczno-politycznych.
Podejście Nonídeza do kontrowersji dotyczącej przyznania Nagrody Nobla z 1938 r. zostało zaakceptowane i rozwinięte na stronach czasopisma Ciencia, publikowanego w latach 1940–1975, przez hiszpańską społeczność pracowników medycznych i naukowych na uchodźctwie związaną z rządem na emigracji w Meksyku (Dystrykt Federalny).
Nonídez wyjaśnił, że Fernando de Castro był pierwszym, który opisał chemoreceptor. Zauważył, że zarówno laureat Nagrody Nobla, jak i De Castro badali prądy elektryczne w całym cyklu sercowym. Jako przedstawiciel szkoły Cajala, De Castro skierował badania na glomus caroticum (ciało tętnicy szyjnej) jako centrum odruchów chemosensorycznych, a Nonídez omówił swoje wyniki z 1926 i 1928 r. Jednak belgijski fizjolog nie zajmował się bezpośrednio priorytetową rolą tej małej struktury w chemorecepcji, gdy odwiedzał go De Castro w jego laboratorium na Uniwersytecie w Gandawie (1929, 1932). Nie omawiał też swoich badań w publikacjach i prawdopodobnie jest to przyczyna błędu, który popełnił, polegającego na braku rozróżnienia między miejscem, w którym wykrywa się ciśnienie krwi i jego skład. Wreszcie Nonídez uznał laureata Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny 1938 r., chociaż użył do tego przypisu.
Krąży podanie, że podczas obrad Komitetu Noblowskiego przy lunchu ktoś opowiedział się za nominacją Fernando de Castro, a wówczas inny członek komitetu, mając w pamięci wojnę, która pustoszyła wówczas Hiszpanię, zapytał: „Czy ktoś wie, czy De Castro jeszcze żyje?”
Według Nonídeza De Castro uważał, że funkcją kłębka szyjnego było wykrywanie składu chemicznego krwi za pomocą wrażliwych zakończeń nerwowych wychodzących z nerwu językowo-gardłowego. Bez takiej znajomości anatomii oraz badań morfologicznych przeprowadzonych przez De Castro, badania Heymansa wglądałyby raczej odmiennie. Wielu członków społeczności naukowej z pewnością uważało i nadal uważa, że Fernando de Castro powinien był otrzymać Nagrodę Nobla z 1938 r. wspólnie ze swoim belgijskim kolegą. Istotnie, w swoim wykładzie noblowskim Heymans podkreślił wkład Nonídeza w określenie umiejscowienia chemoreceptorów aortalnych, a także znaczenie badań histologicznych De Castro.
Nonídez w Stanach Zjednoczonych miał znaczny wkład w współzawodnictwie w badaniach kalcytoniny. Oznaczało to jednak dla niego wygnanie, spotkało go wiele przeciwności i przyniosło mu przedwczesną śmierć w 1947 r.
Dla kontrastu, 9 grudnia 1943 r. Dziennik ABC ogłosił podróż badawczą Rodrígueza-Candeli w Stanach Zjednoczonych jako efekt udziału tego naukowca w strukturach władzy. Tym niemniej samo zaproszenie naukowca z Hiszpanii świadczyło o znacznej zmianie amerykańskiej polityki wobec reżimowego rządu.
Zimą 1943/44 podczas tego pobytu w USA Candela porównała cukrzycę alloksanową i trzustkową w Departamencie Metabolizmu na Uniwersytecie Columbia. W kwietniu i wrześniu 1944 r. przedstawił i upublicznił wyniki swoich badań w nowojorskim Mount Sinai Hospital oraz w College of Physicians and Surgeons na Uniwersytecie Columbia. Wkrótce potem powrócił do faszystowskiej Hiszpanii: pracował jako profesor m.in. w Katedrze Patologii Ogólnej na Uniwersytecie w Valladolid i w Narodowym Instytucie Nauk Medycznych w Madrycie, w kierowanym przez siebie departamencie. Zwieńczeniem jego wieloletnich badań była praca z 1975 roku na temat odkrycia prekursora kalcytoniny.
—–
Enrique Wulff posiada tytuł Master of Science w naukach biomedycznych z Uniwersytetu w Cádiz (Hiszpania); specjalizuje się w regeneracji i zwyrodnieniu układu nerwowego. Jest bibliotekarzem w Marine Sciences Institute of Andalusia w hiszpańskiej National Research Council. Do jego głównych zainteresowań należą historia medycyny i nauk pokrewnych.
