Abstrakt
Głoszona przez Kuhna teza o radykalnej zmienności znaczenia terminów naukowych sugeruje, że zwolennicy różnych paradygmatów nie rozumieją się wzajemnie. Ten wniosek wydaje się jednak niewiarygodny. Powstały paradoks znika, jeżeli się doceni rolę presupozycji w konstytuowaniu się paradygmatu. Presupozycje funkcjonują na modłę Wittgensteinowskichzawiasów i często pozostają jedynie domyślne. W obliczu opornych łamigłówek niektóre presupozycje wychodzą na jaw i ulegają rewizji. Mechanizm rewizji presupozycji można zilustrować za pomocą pojęć ulepszonej wersji zaproponowanego przez Hintikkę modelu nauki jako gry w pytania i odpowiedzi.Model, o którym mowa, przewiduje trzy możliwe reakcje na pojawienie się anomalii: (i)konserwatywne propozycje hipotezpomocniczych w ramach istniejącego paradygmatu, (ii)reinterpretację zagadkowych rezultatów eksperymentalnych i nierewolucyjne wzbogacenieistniejącego paradygmatu o nową hipotezę oraz (iii) rewizję niektórych presupozycji, która jest równoznaczna z rewolucją naukową w pełnym tego słowa znaczeniu. Wybór między członami tej alternatywy zależy od sukcesu lub niepowodzenia bardziej konserwatywnych strategii oraz zakresu zamierzonych zastosowańteorii będącej w centrum zainteresowania. W proponowanym ujęciu niewspółmierność nie zakłóca komunikacji między zwolennikamiróżnych paradygmatów.Ponadto, pozwala ono objaśnić i oddalić kilka innych kontrowersyjnychskładników stanowiska Kuhna ze Struktury rewolucji naukowych, jak tezę o stratach eksplanacyjnych przy zmianie paradygmatu, potępienie konserwatywnych postaw wobec anomalii czy jego poglądu na temat możliwości współistnienia konkurencyjnych paradygmatów. Co ważniejsze, zostanie pokazany bagatelizowany przez Kuhna związek między zmianą paradygmatu a dążeniem do prawdy.
